EERSTE PARTIJCONGRES SINDS BLOEDBAD
CONSOLIDATIE LIJN DENG XIAOPING
Vandaag begint in Beijing het Veertiende Partijcongres van de Chinese Communistische Partij (CCP). Bijna 2000 afgevaardigden uit het gehele land zullen deze week het nieuwe Centrale Comite van de CCP kiezen.
(Door Jan van der Made)
BEIJING (ZOP) Voor de tweede keer in de geschiedenis van de Volksrepubliek wordt ook de buitenlandse pers toegelaten voor de openingsceremonie van het Partijcongres. Een speciaal perskamertje is ingericht in het Media-hotel naast het hoofdkantoor van de Chinese Centrale Televisie. Schilders waren er afgelopen vrijdag nog in de weer en maakten de muren met rafelige verfrollers creme-wit, niet lettend op de spetters die op de nieuwe vloerbedekking neerkwamen.
Niet alleen de perskamer werd op het laatste moment gerenoveerd: de Tweede Ringweg, de Periferique van Beijing werd dankzij een mammoet-inspanning van duizenden arbeiders in een half jaar tijd voorzien van twaalf nieuwe viaducten precies op tijd voor het Veertiende partijcongres en gereed voor de verzamelde binnen- en buitenlandse televisieploegen die voor die gelegenheid in de Chinese hoofdstad zijn. De afgelopen 1-oktoberviering, de nationale feestdag, werd verder aangegrepen om de binnenstad op te fleuren met miljoenen bloemstukken; het Tiananmen Plein ziet er uit als een reusachtig pretpark met replica's van beroemde rotspartijen, spuitende fontijnen en grillig gevormde vijvers.
Maar het zijn de leuzen, met wit gestikt op rode banieren of in bloemenmozaiek van chrysanten tegen een achtergrond van liguster, die zeggen waar het om gaat: "Een hartelijk welkom aan de afgevaardigden van het Veertiende Partijcongres"; "De fundamentele beleidslijn van de Partij zal 100 jaar onverminderd doorgaan". De combinatie van deze twee leuzen doet al vermoeden, dat de afgevaardigden die formeel een nieuw Centraal Comite moeten kiezen en hun stem moeten uitbrengen over de te volgen beleidslijn, niets in te brengen hebben.
Achter gesloten deuren staat al vast wie er in het Centrale Comite gekozen zullen worden en de opmerking dat de partijlijn 100 jaar onverminderd door zal gaan spreekt voor zichzelf. Net als de geforceerde reconstructie van de tweede ringweg heeft het ook een half jaar geduurd om de afgevaardigden voor het Partijcongres uit te kiezen. Een half jaar, waarin China's politieke landschap een enorme verschuiving doormaakte.
Tot februari van dit jaar lag het zwaartepunt van China's politiek op een centraal geleide economie en Marxistische reinheid, ideeën afkomstig van de linkervleugel van het "Pantheon van Acht Onsterfelijken", bejaarde Lange Marsveteranen die in China de eigenlijke macht in handen hebben. Deze ideeën vonden een vruchtbare voedingsbodem in juni 1989, toen een gevaarlijke inflatie en officiele corruptie zorgden voor massademonstraties. Na het militaire neerslaan van de demonstraties in juni 1989 luidde de officiele analyse dat er teveel was toegegeven aan westerse ideeen. Het privé-ondernemerschap werd onder vuur genomen, een in 1988 ingesteld bezuinigingsprogramma werd stricter toegepast, elke vorm van kritiek werd genadeloos de kop ingedrukt.
Zhao Ziyang, de toenmalige partijsecretaris en adjudant van de hervormingspolitiek van Deng Xiaoping, werd verantwoordlijk gesteld en uit al zijn officiele functies ontheven. Deng Xiaoping zelf was de grondlegger van de politiek van Hervormingen en Open Deur naar het Buitenland, en de terugkeer naar een centraal geleide economie en strictere nadruk op Marxistische dogma's drongen hem naar de achtergrond. In een periode van twee jaar gaf hij onder meer zijn post als voorzitter van de machtige Centrale Militaire Commissie op en het heette dat hij nu was gepensioneerd. Op een sporadische verschijning na vertoonde hij zich niet meer in het openbaar.
Tot februari dit jaar. Volkomen onverwacht maakte Deng een tour naar de zuidelijke provincie Guangdong, waar hij de Speciale Economische Zones Zhuhai en Shenzhen bezocht, zijn geesteskinderen, gebieden waar met privehandel, voordelige belastingtarieven voor buitenlandse bedrijven en vrije prijzen wordt geexpirimenteerd. In de stortvloed van reportages, interviews en artikelen die de Chinese pers vervolgens over het Chinese volk uitstortte werden de verdiensten van de Speciale Economische Zones belicht en bleek zelfs kapitalisme acceptabel als middel om het doel van een socialistische staat te bereiken.
De toespraken die Deng hield werden omgezet in partijdocumenten die intensief werden bestudeerd. Men moest "nog dapperder zijn met de hervormingen", en het niet alleen bij studie laten. "Leer van Shenzhen", riepen banieren en krantekoppen. Een fabriek in het zuiden van China kreeg een compliment omdat ze de verplichte politieke studieklassen afschafte en zich stortte op de verhoging van de productie.
Deze propagandabom viel in goede aarde bij grote lagen van de bevolking, privehandel en vrije markt bloeiden op en de orthodoxere leiders waren van hun stuk gebracht. Hun positie brokkelde verder af doordat een aantal bekende dogmatici, waaronder voormalig staatspresident Li Xiannian, weduwe van Zhou Enlai mevrouw Deng Yingchao (beiden behorend tot het "Pantheon der Acht Onsterfelijken) en voorstander van de harde lijn Hu Qiaomu, overleden.
Tegelijkertijd kwam in februari het proces op gang van het selecteren voor de kandidaten voor het Partijcongres. Deze moeten allemaal partijlid zijn en het Congres bestaat uit een mengeling van modelarbeiders, partijchefs, modelsoldaten en intellectuelen die grote verdiensten voor het moederland op hun naam hebben staan. Partijcongressen worden in theorie iedere vijf jaar gehouden. Ze vormen de mijlpalen van de Chinese politieke beleidsvorming. Een verandering of consolidering van een politieke koers wordt hier bekrachtigd.
Maar wanneer deze week de afgevaardigden hun keuze voor het nieuwe Centrale Comite in de rode stembus deponeren, doen ze dat tegen een achtergrond van een politiek raamwerk dat afgelopen februari door Deng werd ontworpen: een hervormingsgezind leiderschap met weinig personele veranderingen; een beleidslijn die is gericht op snelle hervormingen en het aantrekken van buitenlandse investeringen. Men heeft er groot belang bij dat het buitenland duidelijk ziet dat deze lijn, ondanks haar schommeling naar dogmatisme in de twee en een half jaar voor februari van dit jaar, geconsolideerd wordt. China wil graag toetreden tot de GATT; meer buitenlandse inversteerders moeten gelokt worden en op die manier wordt het uiteindelijke doel (China een "Gemiddeld Ontwikkeld Land" maken in 2050) bereikt worden. Tenslotte wordt dit Veertiende Partijcongres gezien als een laatste wapenfeit van Deng Xiaoping, waarmee hij zijn erfenis voor de volgende generatie leiders tracht veilig te stellen.