TAIWAN: ONAFHANKELIJKE STATUS QUO
IN DE SCHADUW VAN HET COMMUNISTISCHE VASTELAND
Taiwan is een land van dubbele bodems. Voor het eerst in veertig jaar werden in maart "historische" besprekingen gehouden tussen twee delegaties uit de Volksrepubliek China en de Republiek China, zoals Taiwan door de Nationalistische regering (KMT) in Taipei wordt genoemd. Zowel de Chinese Communistische Partij (CCP) en de KMT zien China als een geheel. Taiwanese landkaarten houden zelfs de grenzen van de voormalige Qing dynastie aan die ook Buiten-Mongolie omsluiten. Maar noch Beijing, noch Taipei is bereid de ideologie van de ander over te nemen.
(Door Jan van der Made)
TAIPEI (ZOP) "Waarom zou ik teruggaan naar het Vasteland? Ik heb daar niets te zoeken. Misschien nog wat familieleden, neven in de derde graad of zo, maar die ken ik niet. Ik ben Taiwanees". Temidden van het aan en uit flikkerende neonlicht en de geur van gebakken eendepoten in het centrum van Taipei vertelt Li Ching-hwa hoe hij op Taiwan terecht kwam.
Zijn ouders waren in 1949 met het leger van 600.000 Kuomintangsoldaten naar het eiland gevlucht. Hijzelf is er geboren. Zijn salaris (hij is chauffeur) is 1800 gulden per maand. "in Peking verdient mijn counterpart misschien 300 gulden", schampert hij. Waarom zouden we daarnaar streven? "Hereniging mag er nooit komen".
Maar als het aan Peking ligt komt er morgen hereniging. Taiwan wordt al gezien als een "onafscheidelijk gebied" en zou als "Speciale Administratieve Regio" bij de Volksrepubliek kunnen worden ingelijfd, naar voorbeeld van Hong Kong na 1997. Het eiland kan haar eigen leger houden en haar eigen bestuur.
MEER CONTACT
En voor het eerst in veertig jaar werden in april besprekingen gehouden tussen delegaties uit de Volksrepubliek China en de Republiek China, de officiële benaming voor Taiwan. "Het zijn privé-organisaties", vertelt Ching Ping Lee, plaatsvervangend secretaris-generaal van de Straits Exchange Foundation. Niets officieels, dus. Dat ervaren partijleden die directe connecties onderhouden met Beijing en Taipei aan het hoofd van de organisaties staan is natuurlijk alleen maar toeval.
De besprekingen die in Singapore werden gehouden tussen de Foundation en haar zusterorganisatie uit Beijing, de Association for Relations Across the Strait hebben al wat resultaten opgeleverd en vormen de aanzet tot meer contact. Er werd vooralsnog gesproken over niet-politieke zaken als het opsporen van verloren aangetekende poststukken en illegale vluchtelingen.
Bezoekers uit Taiwan ("compatriotten uit Taiwan") worden al met open armen ontvangen in de Volksrepubliek en investeringen van de nu in totaal 10.000 Taiwanese bedrijven zijn de afgelopen zeven jaar opgelopen tot 18 miljard gulden en vormden zelfs na het bloedbad in Beijing in 1989 een van de weinige bronnen voor buitenlandse valuta. Westerse investeerders hadden toen de geldkraan dichtgedraaid.
ÉÉN LAND, TWEE GEBIEDEN
Maar wil Taiwan ook wel hereniging? De Nationalistische regering in Taipei beschouwt China ook als een ondeelbaar gebied. Een landkaart, die op het Chiang Kai-chek vliegveld in Taipei wordt verkocht toont zelfs dat de grenzen van het China volgens Taiwan ook (het zelfstandige) Buiten Mongolie omvat en delen van India, Rusland en Tadjikstan.
Maar veel verder dan dat gaat het niet. In de Volksrepubliek China werd eind mei bericht over de "mogelijkheid van directe vluchten van Shanghai naar Taipei". Maar Jason Hu, directeur generaal van het Taiwanese Government Information Office reageert afhoudend. "Stel je voor dat we directe vluchten zouden openen. Dan zouden er een hoop mensen van het vasteland hierheen komen. Wat goed kan dat ons brengen?"
De officiële Taiwanese politiek heet "Eén land, twee gebieden". Premier Lien Chan (KMT) gelooft dat China ooit herenigd zal worden. "Maar het moet stap voor stap gebeuren". Daarbij is er geen sprake van enigerlei hiërarchie zoals de "Eén land, twee systemen" formule waarin Beijing uiteindelijk de scepter zwaait. Hereniging is het uiteindelijke doel, maar er is geen tijdsschema. "Afhouden" lijkt de boodschap, en de semi-officiële Straits Exchange Foudation lijkt er eerder op gericht om contacten met Beijing te controleren en te vertragen.
STRAK TIJDSCHEMA
Beijing heeft wèl een strak tijdsscema dat al in 1996 tot hereniging zou moeten leiden. De eerste stap bestaat uit "onofficiële contacten", de tweede uit directe besprekingen tussen de Communistische Partij en de Kuomintang en de derde stap is hereniging. Volgens kranten in Hong Kong zou Deng Xiaoping afgelopen jaar hebben gezegd dat dit binnen vier jaar moeten plaatsvinden.
Dooi in de relaties tussen China en Taiwan kan niet worden ontkend. Twee jaar geleden schafte de eilandstaat na veertig jaar de staat van oorlog met het vasteland af en werden foto's van leiders uit Beijing niet meer van het stempel "bandiet" voorzien. Het werd toeristen toegestaan om in groten getale het vasteland te gaan bezoeken.
Maar de verschillen zijn te groot. China is een politiek instabiele één-partijdictatuur met een oververhitte economie. Taiwan heeft sinds twee jaar een meerpartijenstelsel. Dit wordt weliswaar nog steeds gedomineerd door de Nationalistische Partij die in 1949 van het vasteland werd verdreven, maar een jonge oppositiepartij de Democratische Progressieve Partij (DPP) groeit in aantal en invloed. "We moeten realistisch zijn" zegt Ching I-jen, plaatsvervangend secretaris-generaal van de DPP. We zijn een land met twintig miljoen inwoners, een eigen regering en een eigen leger. Toch erkent het grootste deel van de westerse wereld ons niet als een onafhankelijke entiteit. Wij willen die situatie veranderen.
ECONOMISCHE SAMENSMELTING
De conclusie van de DPP: onafhankelijkheid. "Maar als we de verkiezingen in 1995 en 1996 (wanneer directe presidentiele verkiezingen plaatsvinden) winnen zullen we niet gelijk onafhankelijkheid uitroepen", aldus Ching. "De publieke opinie is de afgelopen veertig jaar teveel beïnvloed door de Nationalistsche Partij die het steeds over hereniging heeft. Het is een proces dat tijd nodig heeft".
Beijing heeft al herhaaldelijk met militaire interventie gedreigd mocht het zover komen. "Daarom zijn we erg blij met de 150 F-16's en de zestig Mirages 2000 die we van de Verenigde Staten en Frankrijk kunnen kopen". Maar ondanks alle officiële en officieuze standpunten is althans economische samensmelting van China en Taiwan onvermijdelijk. "China staat voor de toekomst van onze maatschappij", vertelt Winston Wang, de de Senior Vice President van Nanya Plastics, deel van de Formosa Plastics Group het grootste industrieconglomeraat van Taiwan. 60% van de investeringen vinden plaats op het Vasteland van China. "Taiwan is te duur. Niemand droomt er meer van om hier een fabriek neer te zetten. De logische weg leidt naar het vasteland. Daar ligt de toekomst van ons bedrijf".
Komt daarmee automatisch politieke samensmelting? "Dat hoop ik niet", zegt Chao-sung Huang, hoofdredacteur van de liberale China Times een dagblad dat sinds vier jaar volledige persvrijheid kent. "We willen eerst eens kijken wat er met Hong Kong gaat gebeuren (in 1997 zal de Britse Kroonkolonie met behoud van haar kapitalistische systeem onder soevereiniteit van de Volksrepubliek vallen). Voor die tijd willen we ons daar in ieder geval geen zorgen over maken".