CHINA ZEGT "NEE"

NATIONALISME VINDT WEG IN POPULAIRE LECTUUR

Het Chinese departement van Propaganda heeft het druk. Na een eerder deze maand gehouden voltallige vergadering van het Centraal Comite van de CCP (thema: "De Opbouw van Geestelijke Beschaving") lijkt de aandacht tijdelijk van de economie af. Socialisme, nationalisme, "afzien voor het Moederland" en "Het Volk Dienen" en patriottisme zijn de hoofdthema's van vandaag. En bij sommigen vind het nog een weerslag ook.

(Door Jan van der Made)

Kaft 'China Kan Nee Zeggen'

BEIJING (ZOP) Hij ziet er uit als een Chinese hervormer uit het einde van de vorige eeuw. Grijsgestreept, driedelig pak, klein metalen brilletje, haar keurig in een scheiding. Alleen de horlogeketting en de hertenleren handschoenen ontbreken nog. "Wij zijn de stem van het volk. We zijn niet beïnvloed door de propaganda van het staatsapparaat", houdt Zhang Xiaobo, alias Zhang Zangzang vol. "We zijn het ook niet op alle punten eens met deze regering", fluistert hij. "Maar soms hebben ze gewoon gelijk".

Zhang Xiaobo is op dit moment de meest succesvolle schrijver in de Volksrepubliek China. Vorige week kwam het vervolg uit op het boek Zhongguo keyi shuo bu (China Kan Nee Zeggen, titel: China Gaat Door Nee Te Zeggen) dat hij samen met vier co-auteurs had geschreven. Het eerste deel was binnen een paar weken uitverkocht, totale oplage: 140,000 exemplaren. "Het is niet geschreven omdat we nationalistisch of tegendraads willen zijn" vertelt Zhang Xiaobo, "we hebben het geschreven om een evenwichtiger dialoog te voeren". Voorbeeld voor het boek was Het Japan Dat Nee Zegt en Azië Zegt Nee, waarin Aziatische waarden worden verdedigd.

Op de rood-zwarte kaft van China Kan Nee Zeggen staat een afbeelding van het Amerikaanse vrijheidsbeeld met een politie-uniform, de handen autoritair op de heupen. In het hoofdstuk "Brand Hollywood Plat" wordt tekeer gegaan tegen de culturele invasie van Amerikaanse films. Na het zien van Natural Born Killers merkt de schijver op dat 'Oliver Stone misschien wel de problemen van Amerika's gewelddadige maatschappij aan de kaak wil stellen, maar kunnen dit soort films in landen met andere culturen wel op begrip rekenen? Toen hij de videozaal uitkwam vroeg iemand of "hij nu ook zo'n zin had gekregen om mensen te vermoorden".

In een ander hoofdstuk wordt een programma van het Amerikaanse televisiestation NBC aangevallen, waarin Nicholas Eftimiades, een voormalig werknemer bij de Amerikaanse militaire inlichtingendienst had beweerd dat "alle Chinezen die in het buitenland werkzaam zijn spionnen waren". Zhang Xiaobo en zijn vier co-auteurs vindt het hoog tijd dat China een vuist moet maken tegen dit soort "onzinnige beweringen". Amerikaanse kritiek op de Chinese mensenrechtensituatie wordt van de hand gewezen en er wordt kritiek geuit op de "Amerikaanse inmenging in interne aangelegenheden als Tibet, Hongkong en Taiwan".

OLYMPISCHE SPELEN

"Het begon allemaal nadat China in 1993 het recht had verloren om de Olympische Spelen in het jaar 2000 te organiseren. Dat was een complot van het westen. Er werd op de IOC-leden druk uitgeoefend door Amerikaanse senatoren". "Nee" zegt China nu tegen de Olympische Spelen in 2004: het Chinees Olympisch Comité zal zich niet opgeven. "Nee" zegt China voorlopig ook tegen toetreding tot de Wereld Handelsorganisatie. In 1994 wilde China als een van de founding members ingeschreven worden, maar dat werd dankzij Amerikaanse druk verhinderd.

De Amerikaanse ambassade in Beijing reageerde korzelig op het boek, maar besloot de schrijvers uit te nodigen om "er over te praten". Maar zelfs dat lukte niet. "De tweede secretaris had ons uitgenodigd om te eten. Toen hij zag dat we met z'n vijven waren gekomen zei hij plotsteling dat we alleen koffie kregen. Toen zeiden we "Nee" en zijn weggegaan. Later heeft hij nog wel zijn excuses aangeboden, maar daar hebben we niet op gereageerd", vertelt Zhang, die er nog zichtbaar woedend over is.

Is hij niet bang dat de Chinese regering zijn boek als porpagandmiddel gaat gebruiken? "Absoluut niet. Dit is toevallig wat er echt onder het volk leeft. Het boek is ontzettend populair, en we verwachten van het vervolg hetzelfde". Het vervolg is een samenvatting van westerse reacties op China Kan Nee Zeggen en gaat tekeer tegen Japan.

GEESTELIJKE BESCHAVING

De populariteit van het boek heeft al gezorgd voor twee namaaksels, die allebei Waarom zegt China Nee? heten. Zhang Xiaobo heeft nu een onroerend goed adviseur in de arm genomen omdat hij een bar wil openen die Nee! zou moeten gaan heten.

Ook al zeggen de schrijvers dat ze niets van doen hebben met het officiele propaganda apparaat, de idee van China Kan Nee Zeggen past uitstekend binnen de officiele partijlijn die eerder deze maand benadrukt werd tijdens een voltallige zitting van het Centrale Comite van de CCP: "geestelijke beschaving". Dit is een term die in het begin van de jaren tachtig werd uitgevonden door voorstanders van de harde lijn.

Ze waren het oneens met Deng Xiaoping's kapitalistische materiële prikkels en verafschuwden blinde geldverering, westerse decadentie en de ondergraving van socialistische waarden. Hun devies: hard werken en simpel leven. Leer van het Marxisme-Leninisme. Volg de Communistische Partij China. Werk voor het volk en het moederland. Partijplenums hebben altijd een thema, meestal "economie", of "landbouw", maar dit keer was het de eerste keer sinds 1990 (toen "de relatie tussen partij en volk" werd besproken) dat het onderwerp politiek is.

LI SULI

Volgens waarnemers is het plenum enorm beinvloed door een vlugschrift, genaamt het "Tienduizend Karakter Document" dat opgesteld zou zijn door de aartsconservatieve Deng Liqun, een oude rivaal (maar geen familie) van Deng Xiaoping. "Geestelijke beschaving" wordt aan het volk geïllustreerd door modelwerkers. Mevrouw Li Suli, bijvoorbeeld staat op het moment nummer 1 op de modelwerker-toptien. Ze is buschauffeur op lijn 21 in Beijing, staat altijd om vier uur op en verwaarloost haar familie om het volk te kunnen dienen.

Ondanks gedrang, zwartrijden, lawaai en stank die ze door haar werk te verduren krijgt blijft ze beleefd tegen de kopers, schreeuwt nooit, en gaat ruzie uit de weg. Ze weet antwoord op alle vragen van de passagiers, tekent plattegronden als ze niet weten hoe te lopen en geeft oude van dagen de helpende hand. "Voor Chinezen vertegenwoordig ik Beijing, voor buitenlanders China", zei ze onlangs in een interview op de voorkant van Het Volksdagblad dat iedere dag aandacht besteedt aan de "geestelijke beschavingscampagne".

Veel mensen lachen er om en stellen Li Suli op een lijn met Lei Feng, de modelsoldaat die zijn leven gaf terwijl hij anderen hielp. "Het is opgeblazen, leeg, betekenisloos", vertelt een dichter. Maar even later praat hij vol enthousiasme over China Kan Nee Zeggen. Volgens een medewerker van de Academie van Sociale Wetenschappen in Beijing speelt het boek juist in op "mensen die de uitgekauwde rhetoriek uit het Volksdagblad zat zijn. Ze mogen dan beweren dat ze niet door de regering worden gebruikt, maar in feite bereiken ze precies de doelgroep die de regering dreigt te missen, juist omdat ze uit de literatuurhoek komen en ze weten hoe ze pakkend moeten schrijven".